Κ.Π. Καβάφης, "Θερμοπύλες"

Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ, "Θερμοπύλες"   (ΚΕΙΜΕΝΑ Ν.Ε.ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, Β΄Γ/ΣΙΟΥ)

Χρήσιμοι σύνδεσμοι για την ζωή και το έργο του Καβάφη: http://www.snhell.gr/ , http://www.greek-language.gr/

Άκουσέ το εδώ: http://www.snhell.gr/lections/content.asp?id=152&author_id=60&page=anthology

             Θερμοπύλες
 Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.


(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

• Ενότητες:
α).στ.1-10(1η στροφή): «Τιμή στους ανθρώπους του χρέους και τα χαρακτηριστικά αυτών»
β) στ.11-14 (2η στροφή): « Η αφοσίωση στο χρέος παρά την επίγνωση της αποτυχίας»

• Στίχοι 1-2:

       Θυμίζουν αρχαίο επίγραμμα (=ποιητικό είδος που χαρακτηρίζεται από συντομία και αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στηναρχαίαεποχή, συχνά με σκοπό τη χάραξή του σε ορισμένο μνημείο βλ.Ὦξεῖν',ἀγγέλλεινΛακεδαιμονίοις, ὅτι τῇδε  κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.  (Διαβάτη, μήνυμα να πας στους Λακεδαιμόνιους: σ' αυτήν εδώ τη γη πέσαμε και κειτόμαστε στο νόμο τους πιστοί.) 

        Ο Καβάφης προτάσσει τη λέξη τιμή. Ούτε χρήματα, ούτε δόξα, ούτε αξιώματα. Μονάχα τιμή αξίζει να δοθεί σε όσους έχουν καθορίσει στην ζωή τους κάποιες αρχές, κάποιον σκοπό και φροντίζουν να  τον υπερασπιστούν με κάθε τρόπο. Η λέξη Θερμοπύλες  χωρίς άρθρο = σύμβολο ηθικού χρέους. Διαχρονικό σύμβολο κάθε δύσκολου αγώνα, με οποιοδήποτε τίμημα προκειμένου να διαφυλαχθούν οι αξίες και τα ιδανικά της ζωής, η ασυμβίβαστη αφοσίωση στο χρέος. Οι Θερμοπύλες είναι ένα σύμβολο ανοιχτό σε ερμηνείες και μπορούν να εκπροσωπούν οτιδήποτε αξίζει για κάθε άνθρωπο να αγωνιστεί για την υπεράσπισή του. Ο αόριστος "όρισαν" δείχνει αποφασιστικότητα και συμπεριφορά που έχει τις ρίζες στο παρελθόν ( ορίζω= επιλέγω συνειδητά κάτι, δεν μου το επιβάλλουν άλλοι) και ο ενεστώτας "φυλάγουν" δείχνει διάρκεια στο παρόν και στο μέλλον.

• Στίχοι 3-10            Τα ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων του χρέους

Σταθερότητα, αφοσίωση  (στ.3). Δεν τα παρατάνε ποτέ, συνέχεια αγωνίζονται, δεν παρεκκλίνουν από το χρέος. Τιμάται η δικαιοσύνη και συνέπεια, αλλά μόνον όταν συνοδεύονται από λύπη κι ευσπλαχνία (στ.4-5). Η γενναιοδωρία επιβάλλεται σε πλούσιους και φτωχούς – όχι το μέγεθος της συνδρομής, αλλά η διάθεση που την εμπνέει αποτελεί την αξία της (στ.6-8). Επαινείται η φιλαλήθεια και η ειλικρίνεια , αλλά όχι η φανατική προσήλωση που φτάνει ως το μίσος προς τους ψευδομένους(στ.9-10) Το ηθικό μεγαλείο ενός ανθρώπου , άλλωστε, γίνεται εμφανές όχι μόνο από το πόσο αυστηρός μπορεί να είναι απέναντι στον εαυτό του, αλλά κι από την κατανόηση που δείχνει στις αδυναμίες και τα ελαττώματα των συνανθρώπων του. Όλες αυτές οι «μετρημένες» αρετές είναι μερικές όψεις της καβαφικής αξιοπρέπειας.

• Στίχοι 11-14:

Το βάρος ολόκληρου του ποιήματος βρίσκεται στο τελευταίο τετράστιχο. Περισσότερη τιμή πρέπει σε όσους μένουν σταθεροί στις αξίες ακόμη κι όταν προβλέπουν ότι ο αγώνας τους θα προδοθεί, θα αποτύχει. Αυτό έχει σημασία για τον ποιητή: να προβλέπεις ότι θα ηττηθείς ( πάντα θα βρεθεί ένας Εφιάλτης και οι Μήδοι θα περάσουν)και όμως «να μη κινείς από το χρέος σου».( Ιδιαίτερη σημασία έχει και η επανάληψη του ρήματος «προβλέπουν»).Όταν ,λοιπόν, αυτοί που υπερασπίζονται τις δικές τους «Θερμοπύλες» γνωρίζουν πως ο αγώνας δε θα ευτυχήσει , εντούτοις παραμένουν ακλόνητοι στις πεποιθήσεις τους και παλεύουν μέχρι τέλους για ό,τι θεωρούν σημαντικό, τότε η εκπλήρωση του χρέους αποκτά την ανώτερη αξία της.

• Εφιάλτης – Μήδοι

Ο Εφιάλτης συμβολίζει την προδοσία ( από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις  αξίες και τα ιδανικά του / οι εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, οι υλικοί πειρασμοί, οι ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους/ η διεφθαρμένη συνείδηση / κάθε άνθρωπος που βάζει το ατομικό συμφέρον πάνω από το κοινωνικό.

Οι Μήδοι συμβολίζουν τον εχθρό, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους / τα εμπόδια , οι δυσκολίες που κάνουν τον αγώνα άνισο και καταδικασμένο / σύμβολο βαρβαρότητας

• Στιχουργικές – Γλωσσικές παρατηρήσεις

- Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.

-Γλώσσα: Ιδιότυπη. Είναι δημοτική με λέξεις  της καθαρεύουσας , διανθισμένη με  ιδιωματισμούς από την Αλεξάνδρεια( π.χ. κινούντες, οσάκις, εις μικρόν)

- Ύφος: Πεζολογικό και διδακτικό.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:                                                    ΤΜΗΜΑ:                    

Διαγώνισμα  τριμήνου

Κ.Π. Καβάφης, Θερμοπύλες 

1.α. Να αναλύσετε τους δύο πρώτους στίχους του ποιήµατος.
   β. Τι συµβολίζουν οι Μήδοι και ο Εφιάλτης;

2. Να χωρίσετε το ποίηµα σε ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στην καθεµία.

3.α. Να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του Καβάφη και να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισµό σας µε λέξεις από το ποίηµα.
  β . Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση από τις επόµενες  δικαιολογώντας την επιλογή σας. 
Το ύφος του ποιήµατος είναι :
α . λυρικό              β . πεζολογικό           γ . ποµπώδες                δ . γλαφυρό

4.α. Πώς ορίζει ο Καβάφης το ήθος των ανθρώπων που εξαίρει στην α΄στροφή του ποιήµατος;

   β. Πότε η εκπλήρωση του χρέους αποκτά την ανώτερη αξία της ;